(4)6-9 ay bebek beslenmesi
Doğum sonrası anne sütü ya da mama ile beslenen bebek, aldıklarını ağız içinde tutmadan, çiğnemeden yutmaya alışmıştı. Oysa bebek, 4-9 ay döneminde ağız içinde çevirme, diliyle damağına bastırarak ezme ve diliyle yiyecekleri ağız içinde döndürme hareketlerini öğrenir. Bu dönemde öğrenilmesi gerekenlerin pas geçilmesi, yani bebeğe pütürlü gıda vermek yerine anne sütü ya da mama kıvamında hiç zorlanmadan yutabileceği besinler vermek, sonraki aylarda bebeği çok zorlayabilir, o nedenle bu dönemin özelliği, bebeği pütürlü gıdalarla tanıştırmak ve alıştırmak olmalıdır...
Anne sütü sonrası yeni besinlerle tanışmak, hem bebekler hem de anneler için çok heyecan verici...Emin olun, bu dönemde bebeğin pütürlü gıdalara alışması gelecekte sizin işinizi çok kolaylaştıracak.
MEYVE PÜRESİ
Alerjen özelliği düşük ve hazmetmesi kolay meyveler ile başlanmalıdır. İlk başlanacak meyveler mevsimine göre elma, kayısı, mürdüm erik, şeftali, armut, üzüm olabilir. Meyve seçiminde mevsime uygun meyve ile başlanması önemlidir.(kış mevsiminde elma armut, yaz mevsiminde kayısı, şeftali, erik)
Meyve püresine tercihen, sabah-öğle arası saat 10.00-10.30 gibi başlanır.
Bol suda, iyi yıkanmış, kabukları soyulmuş ve cam rendeden geçirilmiş bir dilim meyve püresi ile başlanır, günler içerisinde dilim miktarı arttırılır, kabaca 3-4 günün sonunda bebek orta boy bir meyveyi yiyecek hale gelir (3 gün kuralı). Alerji ve mide-barsak sisteminde problem yaşandığında, probleme neden olan meyve kesilir, 1-2 hafta / ay sonra tekrar denenebilir.
Meyve pürelerine şeker, pekmez eklenmemelidir.
Muz, diğer meyveler başlandıktan ve tolere edildikten sonra, çocuğun ciddi bir kaka yapma problemi de yoksa başlanabilir.
Çilek, kivi, avokado gibi alerji potansiyeli yüksek gıdalar 1 yaşından önce verilmemelidir.
Mandalina, portakal, kavun, karpuz gibi meyveler midede yanma ve gaz problemlerine neden olabileceğinden 7-8.aylardan sonra verilebilir.
Meyve başlandığında, meyve suyundan çok, meyve püresi tercih edilmelidir. Meyve suları kan şekerinde ani yükselmelere neden olacağından pankreası yoracak ve insülini yükseltecektir; oysa tam meyve tüketildiğinde liflerin arasında gizlenmiş şeker ancak lifler parçalandığında yani daha geç açığa çıkacak ve kan şekerinde daha kontrollü yükselme sağlayacaktır.
Portakal, havuç gibi karoten içeriği yüksek meyve ve sebzeleri (kabaca sarı-turuncu meyve sebzeler) fazla tüketmek ciltte, avuç içlerinde, ayak tabanlarında sarılığa neden olabilir.( bkn hiperkarotenemi)
Asitli meyve ve sebzelerin (turunçgiller, domates...) fazla tüketilmesi, özellikle bez bölgesinde pişiklere neden olabilir. Turunçgiller de bazı çocuklarda alerjiye neden olabileceğinden dikkatli tüketmek gerekir.
YOĞURT
Formül mamalar ya da inek / koyun / keçi sütüyle de hazırlanabilir.
Tercihen saat 16.00-16.30 gibi çeyrek çay bardağı ölçüsünde başlanır, günler içinde 1 çay bardağına (yaklaşık 100-150ml) arttırılır. (3gün kuralı)
--Süt ile yoğurt: İnek / koyun / keçi sütüyle de hazırlanabilir. Mümkünse organik süt ile hazırlanması uygun olur. Manda yoğurdunun yağ içeriği çok yüksek olduğundan bebeklere ilk başlamak için uygun olmayabilir.
Yoğurt makinesinde daha kolay olur. Yoğurt, 2 günde bir hazırlanabilir.
(Evde yoğurt yapımı için tıklayınız)
--(Formül) mamayla yoğurt: Alıştığımız yoğurtlara göre daha sulu ve uzuyor / sünüyor olabilir.
--Anne sütü ile yoğurt hazırlandığı söyleniyorsa da pratikte pek mümkün değildir. (yine de deneyebilirsiniz; ama anne sütü kaynamaya, fermentasyona yani işleme pek uygun değildir..)
Yoğurt hem sindirim kolaylığı, hem de alerji riskinin en az olması nedeniyle en güvenilir süt ürünüdür. Laktoz intoleransı olan çocuklar ve erişkinler için de yoğurt güvenle kullanılabilir. Eğer bebeğinizin inek sütüne allerjisi varsa, sadece yoğurda başladığınızda değil, çok büyük ihtimalle anne sütü verirken de şikayetleriniz olacaktır. (link inek sütü allerjisi)
Yine de, yoğurdu ilk tattırdığınızda bebeğinizin ağız kenarında döküntü, kızarıklık oluşuyorsa, kusma, karın ağrısı, gece huzursuzluk gibi şikayetler gözlemliyorsanız yoğurt vermeyi erteleyebilirsiniz.
Bebeğin yoğurdu başlangıçta sade tüketmeye alışması uygun olur. Bazı çocuklar ekşi yoğurdun tadını daha fazla sevebilir, bebeğiniz sade yoğurt yemiyorsa, ekşi yoğurt (2-3 günlük yoğurt) deneyin.
Sade yoğurt sevmeyen bebekler için, yoğurdun içine aynı gün içinde verilmemiş farklı meyvenin püresinden yarım porsiyon, evde yapılmış ve ufalanmış kek, bebek bisküvisi, pekmez de eklenebilir.
Ara öğün olarak başlanan yoğurt, bebek büyüdükçe (9-10 aylık olduktan sonra) öğle yemeklerinin yanına eşlik edebilir ya da daha büyük çocuklarda ayran olarak tüketilebilir.
SEBZE ÇORBASI / ÇORBALAR
Ana öğünlerden biridir, saat 12-12.30 gibi öğle öğünü olarak, genellikle de meyve püresi ve yoğurdun ardından başlanır.
İlk başlanacak çorba havuç, patates, pirinç ve zeytinyağ ile hazırlanmış tercihen SEBZE ÇORBASI olmalıdır.(Başlık sebze çorbası olsa da sebze püresi ya da sebze lapası daha uygun sanırım.)
Bir küçük boy patates, bir küçük boy havuç, 1 tatlı kaşığı pirinç, 1su bardağı suda haşlanır, çatal ile ezilerek ya da tel süzgeçten geçirerek çorba haline getirilir, sunuma yakın 1 çay kaşığı zeytinyağı ilave edilir.
Sebze çorbasına 2-3 günde bir mevsime göre farklı bir sebze eklenir. (kış: lahana, brokoli, ıspanak, pırasa, kereviz, karnabahar, balkabağı; yaz: kırmızı biber, kabak, enginar, taze fasülye, pazı, semizotu...) Sebze çorbalarına domates, soğan, patlıcan, bakla, tuz, salça eklenmez.
Taze, günlük hazırlanmalı, tercihen tekrar ısıtılmamalıdır.
Kıvamı sulu değil, boza kıvamına yakın olmalıdır.
Sebze çorbası evde hazırladığınız tavuk suyu / et suyu küpleri ile de hazırlanabilir ya da sebze çorbasının içine 1-2 parça et atıp, tadını çorbaya bırakmasını sağlayabilirsiniz. İlk başladığınızda çorbanın ezme aşamasında etleri çıkartabilirsiniz ama 7-8. aylardan itibaren çorbanın içinde ezerek verebilirsiniz. Eskiden bolca hazırlanan ve anneanne / babaannelerin sıkça sorduğu kemik suyu (ilik ve kemikten çözünen mineraller nedeniyle yağ ve kalsiyumdan zengin) ile çorba, yağ içeriği fazla ve kokusu biraz ağır olduğundan daha sonraki aylara bırakılmalıdır.
Sebze çorbanızı (ve tüm çorbaları) blender yerine tel süzgeçten geçirmek ya da çatalla ezerek püre haline getirmek, ileri dönemde bebeğinizin pütürlü gıdalara geçişini kolaylaştıracaktır. (unutmayın ki annelerimiz, dedelerimiz zamanında blender yoktu, her bebek pütürlü besinlere alışabilir)
Sebze çorbasına alıştıktan sonra bu öğünde TAVUK SUYUNA TEL ŞEHRİYE ve YAYLA ÇORBASI da başlanabilir.
Tarhana ve mercimek çorbaları yoğun içeriklerinden dolayı tercihen 7-8. aylardan sonra verilmelidir.
Domates çorbası da alerjen özelliğinden dolayı 1yaş sonrasına bırakılmalıdır.
Çorbaların içine,
6.aydan itibaren bir köfte büyüklüğünde çift çekilmiş yağsız (dana/kuzu) kıyma,
7-8. aylardan itibaren iyi pişmiş et, tavuk ve
8-10.aylardan itibaren beyaz etli balık da ekleyebilirsiniz.
Çorbaların içine tuz eklenmemelidir. Baharatlar, bebek 8-9aylık olduktan sonra fazla abartmadan eklenebilir.
MUHALLEBİ veya GECE / KAŞIK MAMASI
Özelikle gece çok uyanan ve tartı alımı az olan bebeklere, gece yatmadan yarım-1saat önce başlanmalıdır. Doktorun önerisine göre ilk başlanacak ek besin de olabilir. İnek sütü ya da formül mama ile hazırlanabilir ya da bu amaçla satılan hazır kaşık mamaları tercih edilebilir. (bkn mamalar)
--Mama ile muhallebi: 1 su bardağı su ile 3 silme tatlı kaşığı pirinç unu pişirilir. Ocaktan indirdikten sonra içerisine 6 ölçek bebeğin ayına uygun mama ilave edilir. Hazırlanan bu karışımın 120-150 ml (1küçük muhallebi kasesi ya da 1çay bardağı) yemesi yeterlidir. İstenirse içine meyve eklenebilir.
--İnek sütü ile muhallebi (pirinç unu muhallebi): 100ml su, 100ml süt, 3 tatlı kaşığı pirinç unu, muhallebi kıvamına gelinceye kadar ocakta pişirilir. İstenirse pişirme sırasında 1tatlı kaşığı şeker (esmer/beyaz) eklenebilir ya da muhallebi şekersiz hazırlanıp, piştikten sonra içine meyve püresi (muz, şeftali, armut, kayısı,erik,armut gibi) / pekmez eklenebilir.
İnek sütüyle muhallebi hazırlanırken en sık sorulan soru, 'hani 1yaşından önce süt vermiyorduk?' Evet sütün, 1yaşından önce çocuk beslenmesinde yeri yoktur; ama muhallebi, peynir, yoğurt, sütlü tatlılar(muhallebi, sütlaç, sütlü irmik tatlısı..) gibi süt ürünleri 1yaşından önce bebekler için en önemli kalsiyum kaynağıdır. İlle de 'inek sütü tüketmek istemiyorum' diyenlerdenseniz, keçi sütü ve ürünlerini de kullanabilirsiniz. Unutmayın ki, piyasadaki mamaların da protein kaynağı çoğu kez inek sütüdür. Eğer çocuğunuzda inek sütü alerjisi yoksa, onu en önemli kalsiyum ve protein kaynağı olan süt ürünlerinden mahrum etmenize gerek yok...İnek sütü ise 1yaşından sonra, süt olarak verilebilir.
Piyasada ticari olarak satılan gece mamaları / kaşık mamaları da, bebeğin ayına uygun olmak şartıyla başlanabilir. Sütlü ya da sütsüz formları var.
*Sütlü olanlar zaten içeriklerinde süt / mama olduğundan, su ile hazırlanırlar.
*Sütsüz olanlar da, süt içermediklerinden mama ya da anne sütü ile hazırlanırlar, yani anne sütünüz fazla ise sütsüz mamaları tercih etmelisiniz. Sütsüz mamalar inek sütü alerjisi olan bebeklerde, bebeğin özel mamasını ekleyerek de kullanılabilir.
Pirinç içeriği fazla olanlar kabızlık problemine neden olabilir. Tahıllı mamalar ise barsakları rahatlatacak lif ve vitaminlerden zengindir.
Bebeğe 7-8.aylardan itibaren evde yapılmış sütlaç, sütlü irmik tatlısı da verilebilir.
KAHVALTI
6.aydan itibaren ya da çocuk yukarıdaki besinlere alıştıktan sonra saat 08-08.30 gibi başlanır. Günün en önemli öğünüdür.
Bebek için sabah kahvaltısı:
-50-100 ml kadar anne sütü / mama içine,
-3-4 bebek bisküvisi ya da 1dilim kek,
-Akşamdan suda bekletilmiş ve tuzu alınmış yarım kibrit kutusu büyüklüğünde beyaz peynir ya da 1tatlı kaşığı dolusu labne / taze lor peyniri,
-1çay kaşığı tereyağ ya da zeytinyağ, (kilosu fazla bebeklere eklenmeyebilir)
-1 tatlı kaşığı pekmez (ya da reçel) eklenerek hazırlanır. Koyu kıvamlıdır.
Karışımı kaşık maması ile hazırlamak isterseniz süt ve bisküvi / kek karışımına gerek olmaz.
Bu karışımı sevmeyen bebekler için tatlılar ayrı tuzlular ayrı yerde karıştırılarak denenebilir(süt/mama + kek/bisküvi + pekmez bir tabakta, peynir + yağ +yumurta sarısı karışımı parmakla verilebilir.)
6,5- 7.aydan itibaren iyi pişmiş yumurta sarısının yarısı da eklenebilir. (yumurta akı, alerjik özelliğinden dolayı, 1 yaşından sonra verilebilir)
7-8.aylardan itibaren bu karışım arada meyve suyu / bitki çayı ile de hazırlanabilir.
8-9.aylardan itibaren karışım yerine tek tek küçük parçalar halinde de kahvaltı yaptırabilirsiniz.
8-9 aylardan itibaren karabuğday (greçka) lapası ya da yulaf ezmesi de haftada birer kez verilebilir
Bir yaşından önce çocuklara bal, salam, sucuk, sosis gibi şarküteri ürünlerinin, ekmek üzeri sürülebilir çikolatanın, fıstık / fındık ezmesinin verilmemesi gerektiği unutulmamalıdır.
Her gün aynı karışımı yemek bebekler için bile sıkıcı olabilir, farklı alternatiflerle yeni tadlar yaratabilirsiniz.
SU
Ek gıdalara başlamayla beraber, bebeğinize kaynatılmış ılıtılmış su verebilirsiniz. 1 yaşından sonra iyi bilinen, markalı su kullanıyorsanız kaynatmanıza gerek yoktur.
Su miktarı, bebeğinizin hareketliliğine, kaç aylık olduğuna ve mevsime göre değişkenlik gösterir. 6 ay-1yaş arasında 30ml-150ml su içebilirler.
Öğün aralarında bebeğinize su vermelisiniz; ama aç iken su vermekten kaçının, çünkü su midesini doldurup olması gerekenden çok daha önce doymasına neden olacaktır.
İlginizi çekebilir:
-ek besinleri başlamada ana kurallar
-bebek için sakıncalı besinler
-beslenme aksesuarları
-mama sandalyesi nasıl olmalı?
-ek gıdaya başlarken en sık yapılan hatalar
katID==108) { ?> Yukarıda yazılı olan tüm olaylar gerçekte yaşanmış olup, çocukların yaş ve cinsiyetleri ve olayın seyri hasta mahrumiyeti açısından anlatım sırasında değiştirilmiş olabilir.
