Mantar zehirlenmesi
Çocuğunuza yabani mantar yedirmeyin, siz de yemeyin....
mantar nedir?
Bitkilere yeşil rengini veren ve fotosentez yapmalarını sağlayan klorofilleri olmadığından bitki değildir, hareket etmediğinden ve toprağa bağlı olduğundan hayvan da değildir. Bitki ve hayvanlardan farklı olan fungus (mantar) ailesinin üyeleridir. Gözle görülen, toprakla bağlantılı ve kendine özgü şapkası olan makro mantarlar, tarih boyunca farklı amaçlar için kullanılmış; ama kültür mantarları üretilinceye kadar, zehirli ve zehirsiz olanların ayırd edilmelerinin zor olması nedeniyle korkuyla tüketilmiştir. Halen mantarlar besin olarak tüketilmenin yanında, farmakolojide anti-kanser, anti-viral, anti-diyabet, bağışıklık sisteminin uyarılması amaçlarıyla da kullanılmaktadır.
Tanımlanmış 5000mantar türünden yaklaşık 100 tanesi insan için zehirlidir. Bu durum, zehirli olmayan her mantarın yenebileceği anlamına gelmez ancak 200-300 çeşidi insanların tüketmesi için uygundur.
100gr mantar yaklaşık 25 kalori ve 3gr protein içerir. Tuz ve yağ içermez. Proteinden zengin olması ve lezzetinin ete benzemesi nedeniyle, et yerine kullanılır.
Ülkemizde özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında mantar zehirlenmeleriyle sık karşılaşılır:
-insanlar zehirli olan ile olmayanı kendi inanç ve bilgileriyle ile ayırd edebileceğini düşünürler (parlak renkli olanlar zehirli, gümüşü karartanlar zehirli, üzerinde böcek gezenler zehirsiz, kaynatarak yada yoğurtla tüketmenin zehiri yok edeceği düşüncesi....)
-özellikle çocuklarda, merakla ya da yanlışlıkla zehirlenmeler olabilir.
-mantar zehirlenmesi konusunda genel olarak bilgi eksikliği olduğundan sonuçların bu kadar ciddi olabileceği düşünülmez.
-genellikle kırsal kesimde toplanıp tüketilir ve bedava protein kaynağı olarak düşünülür.
Zehirli mantarlar içerdikleri toksine(zehir) göre farklı sınıflarda incelenir. Bu toksinlerin özellikleri mantar zehirlenmelerinin kliniğini belirler. Türkiye'deki mantar zehirlenmelerinin yaklaşık %95'inden aynı etken sorumludur:
Amanita phalloides (evcik kıran / köy göçüren) : Yaz sonu ve sonbaharda özellikle İstanbul çevresindeki ve yurdumuzdaki tüm ormanlarda yetişir. Yenilebilen türlerle çok kolay karışır. Tek bir a.phalloides şapkasının yemnesi bile ölümcül olabilir. Toplanan mantarlar arasına bir tanenin karışmış olması bile ölümcül olabilir. Mantar zehirinin etkisi kaynatmayla kaybolmaz, ısıya dirençlidir.
Ölüm oranları, destek tedavilere rağmen yetişkinlerde %20-30, çocuklarda %50, karaciğer transplantasyonu yapılmayanlarda %80'lerdedir.
Mantar zehirlenmesı klinik olarak 4evrede incelenir:
-Asemptomatik(semptomsuz) dönem: Mantar alınmasından 6-12 saat sonrasındaki şikayetsiz dönem
-Gastrointestinal dönem: mantar alımından 12-24 saat sonrası. İshal, kusma, karın ağrısı, tansiyon düşüklüğü, kramplar başlar. Ateş yoktur. Bu dönemde kan tahlili yapılması ile erken tanı mümkündür.
-Latent (gizli) donem: Hasta iyileşir gibi görünür ,karaciğer ve böbreği ilgilendiren labratuar bulguları bozulur, karaciğer hasar görmüştür.
-Hepatik (karaciğer) dönem : Ateş yükselir, sarılık başlar, kanama fonksiyonları bozulur, karaciğer ve böbrek yetmezliği bulguları görülür. Hızla karaciğer nakli yapılmazsa büyük olasılıkla hasta kaybedilir. Çok nadiren kendiliğinden iyilesebilir.
Klinik, hastaya, yaşına, alınan miktara, mantarin zehir derecesine, hastanın başka ilaç kullanıp kullanmadığına bağlıdır. Mantar zehiri çoğu kez anne sütüne geçer, o nedenle mantar zehirlenmesi şüphesi varsa emzirme kesilmelidir.
Tanı koymak zordur, ancak şüphelenip sorgulanırsa tanı konur. Çoğu kez, hastaya göre doğadan toplanmış mantar yenmesi normaldir, genellikle mantar zehirlenmesi hakkında bilgisi yoktur.
Dogadan toplanan farklı tip mantarların yenmesiyle, farklı klinik bulgular gelişebilir ama hiçbiri yukarıda anlatılan zehirlenme kadar ciddi sonuçlara neden olmaz.
Cesur mantar toplayıcıları vardır,
Yaşlı mantar toplayıcıları vardır,
ama hem cesur hem de yaşlı mantar toplayıcısı yoktur.....
katID==108) { ?> Yukarıda yazılı olan tüm olaylar gerçekte yaşanmış olup, çocukların yaş ve cinsiyetleri ve olayın seyri hasta mahrumiyeti açısından anlatım sırasında değiştirilmiş olabilir.
